بازرگان به من نمره 12 داد (خاطرات مهندس سحابی )

هر چند فعالیت سیاسی خود را با عضویت در نهضت آزادی ایران آغاز کرد اما با وجود علایق قلبی به پدرش و مهندس مهدی بازرگان، بعد‌ها با نهضت دچار اختلافات ایدئولوژیک به ویژه درباره مسائل اقتصادی شد و استعفا داد؛ آنچنان که برخی او را «حزب‌اللهی لیبرال‌ها» لقب دادند. مرحوم مهندس عزت‌الله س

حابی، رئیس شورای فعالان ملی مذهبی که خردادماه ۱۳۹۰ در سن ۸۱ سالگی چشم از جهان فروبست، در جلد دوم خاطرات خود که اخیرا بخش‌هایی از آن توسط دوماهنامه «اندیشه پویا» منتشر شده، به بیان ریشه‌های این اختلافات پرداخته است. او به سخنرانی‌های مهندس بازرگان در اوایل انقلاب اشاره می‌کند که در آن به مفاهیمی که «منشأ مارکسیستی و لنینیستی» دارند و میان مذهبی‌ها باب شده بود، می‌تازد: «از جمله مفاهیم مورد اشارۀ مهندس بازرگان، واژۀ امپریالیسم بود. مهندس بازرگان معتقد بود این واژه که از سوی لنین به کار برده شده و از سوی مذهبی‌ها تکرار می‌شود، واژۀ صحیحی نیست. ما به جای امپریالیسم باید از کلمه "استیلای خارجی" استفاده کنیم.» سحابی به اختلافش با مهندس بازرگان بر سر شناسایی «دشمن اصلی ایران» اشاره دارد؛ جایی که بازرگان «استبداد» را دشمن بزرگ می‌پنداشت و سحابی «استعمار» را. استعماری که به عقیدۀ او «با ورود نخستین هیات انگلیسی به ایران به سرپرستی سرجان ملکم» سرنوشت ملت ایران را تحت تاثیر قرار داد. هر چند این اختلافات با جلسه‌ای مشت

 

رک که همگی بر «آزادی از قید ۳ اس» (اسبتداد، استثمار و استمعار) تفاهم کردند، به حاشیه رفت اما تفاوت دیدگاه‌ها در سال‌های بعد به مناسبت‌های مختلف رخ نمود.

 

حکم سرپرستی کیهان را از رادیو شنیدم

 

گفت‌وگوی تاریخ ایرانی با سید محمد خاتمی:
برای معرفی‌اش معمولاً یاد کردن از دوم خرداد ۷۶ و مرور خاطره‌ای جمعی که باعث شده هنوز هم خیلی از منتقدان - به‌رغم انتقادات بعضاً تندی که به کنش سیاسی او دارند- نتوانند علاقه شخصی به او را پنهان کنند، کفایت می‌کند.

خاطرات سحابی

مهندس عزت‌الله سحابی عضو شورای انقلاب، رییس سازمان برنامه و بودجه دولت مهدی بازرگان و فعالان شاخص ملی - مذهبی در پیش و پس از انقلاب است. سحابی که خود در جریان مبارزات علیه رژیم پهلوی سال‌ها تجربه زندان را از سر گذرانده است، خاطراتی از نواب صفوی و فدائیان اسلام دارد که از زبان دیگران کمتر شنیده شده است. او با وجود داشتن زاویه فکری با فدائیان اسلام در حوزه عملی، اعتقاد راسخ آنان به راه‌شان را تصدیق و نواب و یارانش را افرادی تصویر می‌کند که «واقعاً فدایی اسلام» بودند. سحابی فدائیان اسلام را گروهی غریب می‌داند که در زمان خودشان مورد حمایت هیچ‌کس نبودند و تنها آیت‌الله طالقانی بود که بر اساس شناختی که از این گروه داشت حمایتشان می‌کرد. سحابی در خلال خاطراتش به گفت‌وگویی چندساله میان مهندس بازرگان و نواب صفوی اشاره می‌کند. گفت‌وگویی که به روایت وی در آن «تفاهم» زیادی بین طرفین وجود داشت و در پایان همین گفت‌وگو بود که نواب علی‌رغم حبس در دوره مصدق و بدرفتاری‌های زیادی که در زندان با او و یارانش شده بود، وقتی فهمید که کودتاچیان چه کسانی هستند و نهضت مقاومت برای چه اهدافی تشکیل شده است، خود را در اختیار آن قرار داد. سحابی روایتی دست اول از ماجرای دستگیری نواب و آخرین دیدار با وی در منزل آیت‌الله طالقانی دارد. او می‌گوید در این دیدار که نواب، خلیل طهماسبی، سیدمحمد واحدی، محمدمهدی عبدخدایی و چهار، ‌ پنج نفر دیگر از یارانشان در آن حاضر بودند، فدائیان اسلام حال عجیبی داشتند، حالی که سحابی آن را با حال و هوای شب عاشورا و اصحاب حضرت سیدالشهدا مقایسه می‌کند. خاطرات عزت‌الله سحابی به عنوان یکی از چهره‌های نهضت ملی، درباره آشنایی با فدائیان اسلام و نواب صفوی برشی خواندنی از تاریخ شفاهی ایران است، که از نظرتان می‌گذرد.

زندگی نامه سید محمود طالقانی

سید محمود علایی طالقانی، سیاست‌مدار از فعالین نهضت ملی شدن نفت و نهضت مقاومت ملی، از بنیانگذاران جبهه ملی دوم، از بنیانگذاران نهضت آزادی ایران، عضو مجلس خبرگان قانون اساسی و نخستین امام جمعه تهران پس از انقلاب ۵۷ بود.